Tip:
Highlight text to annotate it
X
Vertaald door: Karin Vermooten Nagekeken door: Axel Saffran
De laatste 10 jaar
onderzoek ik de manier waarop mensen informatie organiseren en visualiseren.
En ik zag een interessante verandering.
Lange tijd geloofden we in een hiërarchische orde
in de wereld om ons heen,
bekend als de lange keten van zijn, of 'Scala naturae' in het latijn.
Dit is een top-downstructuur die normaal begint met God bovenaan,
gevolgd door engelen, edelen,
burgers, dieren enzovoort.
Het idee was gebaseerd op de ontologie van Aristoteles,
die alles wat de mens weet, classificeert in verschillende categorieën,
zoals die je hier achter me ziet.
Maar interessant genoeg
nam dit concept geleidelijk de vorm aan van een boom met takken,
ook bekend als de boom van Porphyrius,
die beschouwd wordt als de oudste boom van kennis.
Het vertakkende schema van de boom
was in feite een dermate sterke metafoor voor het overbrengen van informatie
dat het geleidelijk een belangrijk communicatiemiddel werd
om verschillende kennissystemen te tonen.
We zien boomstructuren om moraliteit te verbeelden,
met de populaire boom van deugden en boom van ondeugden,
zoals je hier ziet, met deze mooie illustraties uit middeleeuws Europa.
We zien boomstructuren om bloedverwantschap te tonen,
de bloedbanden tussen mensen.
Ook zien we boomstructuren om genealogie te tonen,
misschien wel het bekendste gebruik van het boomdiagram.
Ik denk dat velen hier in het publiek een stamboom hebben gezien.
Velen hebben hun eigen stamboom op die manier opgemaakt.
We zien boomstructuren zelfs in systemen van wetgeving,
de verschillende regels en wetten van koningen en heersers.
En tenslotte, natuurlijk, als populaire wetenschappelijke metafoor,
zien we boomstructuren om alle bekende soorten te tonen.
Boomstructuren werden zulke sterke visuele metaforen
omdat ze op veel manieren de menselijke behoefte belichamen
aan orde, balans, eenheid en symmetrie.
Maar tegenwoordig zien we nieuwe complexe, samenhangende uitdagingen,
die niet in een simpel boomdiagram passen.
Nu verrijst een nieuwe metafoor
en is bezig de boomstructuur te vervangen
om de verschillende kennissystemen te verbeelden.
Het biedt ons een nieuwe lens om de wereld om ons heen te begrijpen.
Deze nieuwe metafoor is de metafoor van het netwerk.
We zien deze verandering van bomen naar netwerken
in veel kennissectoren.
We zien deze verandering in hoe we het brein willen begrijpen.
Vroeger keken we naar de hersenen
als een modulair, gecentraliseerd orgaan,
waarin elk gebied verantwoordelijk was voor bepaalde acties en handelingen.
Hoe meer we weten over het brein,
hoe meer we het zien als een grote muzikale symfonie,
gespeeld door honderden of duizenden instrumenten.
Dit is een mooie foto, gemaakt door het Blue Brain Project,
waarop je 10.000 neuronen en 30 miljoen verbindingen ziet.
En we zien maar 10 procent van een neocortex van een zoogdier.
We zien deze verandering ook in hoe we menselijke kennis zien.
Dit zijn opmerkelijke kennisbomen, boomstructuren van de wetenschap,
door de Spaanse wetenschapper Ramon Llull.
Llull was de voorloper,
de allereerste die de metafoor van kennis als een boom creëerde,
een metafoor die we dagelijks gebruiken, als we zeggen:
"Biologie is een wetenschapstak",
wanneer we zeggen:
"Genetica is een wetenschapstak."
Maar misschien de mooiste van alle kennisbomen, tenminste voor mij,
is gemaakt voor de Franse encyclopedie door Diderot en d'Alembert in 1751.
Het was het bastion van Franse Verlichting,
en deze schitterende illustratie
is de inhoudsopgave van de encyclopedie.
Het verbeeldt de kennisdomeinen
als aparte takken van een boom.
Maar kennis is veel ingewikkelder.
Dit zijn 2 kaarten van Wikipedia die verwijzingen tussen artikelen tonen--
links over geschiedenis en rechts over wiskunde.
Door te kijken naar deze en andere kaarten die zijn gemaakt over Wikipedia --
een van de grootste rhizomatische structuren door mensen gemaakt --
kunnen we begrijpen hoe menselijke kennis
veel complexer en onderling afhankelijk is,
net als een netwerk.
We zien deze interessante verandering ook
in hoe we sociale contacten tussen mensen in kaart brengen.
Hier is een typische organogram.
Ik ga ervan uit dat jullie zo'n kaart hebben gezien,
voor bedrijven en organisaties.
Het is een hiërarchische structuur
met bovenaan normaliter de CEO,
die je naar beneden kan volgen, tot op de individuele werkers.
Maar mensen zijn soms -- eigenlijk zijn alle mensen uniek op hun manier,
en soms kun je niet goed werken in zo'n rigide structuur.
Ik denk dat het internet dit denkkader aan het veranderen is.
Dit is een fantastische kaart van online sociale samenwerking
tussen Perl-ontwikkelaars.
Perl is een bekende programmeertaal,
en hier zie je hoe verschillende programmeurs
bestanden uitwisselen en samenwerken in bepaalde projecten.
Hier zie je: het is een volledig gedecentraliseerd proces
-- er is geen leider in de organisatie,
het is een netwerk.
We zien deze verandering ook in terrorisme.
Een van de uitdagingen in het begrijpen van terrorisme is tegenwoordig
dat we te maken hebben met gedecentraliseerde, onafhankelijke cellen,
waar er geen leiding is over het gehele proces.
Hier zie je hoe visualisatie wordt gebruikt.
Dit diagram achter me
laat alle terroristen zien van de aanval in Madrid in 2004.
Hier hebben ze het netwerk opgedeeld
in 3 verschillende jaren,
uitgebeeld door de verticale lagen die je hier ziet.
De blauwe lijnen verbinden de mensen
die elk jaar aanwezig waren in het netwerk.
Dus zelfs al is er geen echte leider,
deze mensen zijn waarschijnlijk de invloedrijkste in de organisatie.
Zij weten het meest over het verleden
en de toekomstige doelen van deze cel.
We kunnen de verandering van bomen naar netwerken ook zien
in hoe we soorten classificeren en organiseren.
Het beeld rechts is de enige illustratie
die Darwin plaatste in zijn 'De oorsprong der soorten'.
Darwin noemde die de 'Levensboom'.
Er is een brief van Darwin aan zijn uitgever,
die het belang van dit diagram uitlegde.
Het was cruciaal voor Darwin's evolutieleer.
De laatste tijd ontdekken wetenschappers dat bovenop deze levensboom
een netwerk van bacteriën ligt,
en deze bacteriën voegen soorten samen
die eerder volledig apart waren,
in wat wetenschappers niet een 'levensboom' noemen
maar het 'levensweb', het netwerk van het leven.
En als laatste kunnen we deze verandering weer zien
in de ecosystemen op onze planeet.
We hebben niet meer het simpele roofdier-prooi-diagram
dat we leerden op school.
Dit is een meer accurate weergave van een ecosysteem.
Dit diagram is gemaakt door professor David Lavigne.
Het brengt bijna 100 soorten in kaart die met de kabeljauw in contact staan
voor de kust van Newfoundland in Canada.
Ik denk dat we hierdoor kunnen begrijpen hoe ingewikkeld en samenhangend
de meeste ecosystemen op onze planeet zijn.
Maar hoe recent deze metafoor van het netwerk ook is,
hij is al verschillende vormen aan het aannemen,
als een groeiende visuele taxonomie.
Het wordt bijna de syntax van een nieuwe taal.
En dit is een aspect dat me fascineert.
Dit zijn 15 verschillende onderverdelingen
die ik in de loop der tijden verzamelde.
Het toont de immense visuele diversiteit van deze nieuwe metafoor.
Dit is voorbeeld.
Helemaal bovenaan, zie je 'radiale convergentie',
een visualisatiemodel dat populair is geworden in de laatste 5 jaar.
Het allereerste project, linksboven, is een genen-netwerk,
gevolgd door een netwerk van IP-adressen -- machines, servers --
gevolgd door een netwerk van Facebook-vrienden.
Het zijn de meest uiteenlopende onderwerpen,
en toch gebruiken ze dezelfde metafoor, hetzelfde visuele model
om de nooit eindigende complexiteit van hun eigen onderwerp te tonen.
Hier zijn meer voorbeelden van mijn verzameling,
van deze groeiende visuele taxonomie van netwerken.
Maar netwerken zijn meer dan een wetenschappelijke metafoor.
Ontwerpers, onderzoekers, wetenschappers, brengen complexe systemen in kaart.
Hierdoor beïnvloeden ze traditionele kunstvormen
als schilderen en beeldhouwen
en beïnvloeden veel verschillende kunstenaars.
En misschien omdat netwerken grote esthetische kracht op hen uitoefenen
--ze zijn tenslotte schitterend--
worden ze een culturele 'meme',
en voeden een nieuwe kunststroming die ik 'netwerkisme' noem.
We zien deze invloed op deze beweging op verschillende manieren,
Dit is maar een van vele voorbeelden,
waar je deze invloed van wetenschap op kunst kan zien.
Het voorbeeld links is een IP-kaart,
een computergegenereerde kaart van IP-adressen: servers, machines.
En rechts zie je
'Vergankelijke structuren en instabiele netwerken' van Sharon Molloy,
olieverf en emaille op canvas.
Hier zijn nog wat schilderijen van Sharon Molloy.
schitterende, ingewikkelde schilderijen.
Het is nog een voorbeeld van zo'n interessante kruisbestuiving
tussen wetenschap en kunst.
Links zie je 'Operatie glimlach'.
Een computergegenereerde kaart van een social netwerk.
Rechts zie je 'Veld 4' van Emma McNally,
gemaakt met enkel grafiet op papier.
Emma McNally is een van de leiders van deze beweging.
Ze maakte schitterende denkbeeldige landschappen,
waar je de invloed van traditionele netwerk-visualisaties kan zien.
Maar netwerkisme heeft meer dan 2 dimensies.
Dit is een van mijn favoriete projecten
van deze nieuwe beweging.
Ik denk dat de titel alles zegt -- het heet:
'Zonnestelsels vormen zich rond vezels,
zoals druppels rond de draden van een spinnenweb.'
Ik vond juist dit project ontzettend krachtig.
Het was gemaakt door Tomás Saraceno.
Deze neemt grote ruimtes in beslag met immense installaties
gemaakt van enkel elastische kabels.
Terwijl je deze ruimte doorkruist en die elastieken aanraakt,
beweegt het hele netwerk, bijna zoals een echt organisch netwerk zou doen.
En hier is nog een voorbeeld
dat netwerkisme naar een heel ander niveau tilt.
Dit is gemaakt door de Japanse kunstenaar Chiharu Shiota.
Het stuk heet 'In stilte'.
Chiharu, net als Tomás Saraceno, vult kamers met een dicht netwerk,
een dicht web van elastische kabels, zwarte wol en draad,
soms met objecten zoals hier,
soms zelfs met mensen, in veel van haar installaties.
Maar netwerken zijn niet slechts een nieuwe trend,
en het is te makkelijk om ze zo weg te zetten.
Netwerken belichamen decentralisatie,
interconnectiviteit en onderlinge afhankelijkheid.
En deze nieuwe manier van denken is heel belangrijk
bij het oplossen van veel complexe problemen die we tegenwoordig zien,
van het ontcijferen van het menselijk brein,
tot het begrijpen van het immense heelal.
Links zie je een foto van een neuraal netwerk van een muis
-- vergelijkbaar met dat van ons op dit niveau.
En rechts zie je de Millennium-simulatie.
Het was de grootste en meest realistische simulatie
van de groei van de kosmos.
Het kon de geschiedenis van 20 miljoen sterrenstelsels nabootsen
in ongeveer 25 terabyte uitvoer.
Toevallig of niet,
ik vind deze specifieke vergelijking
tussen de kleinste schaal van kennis -- het brein --
en de grootste -- het heelal zelf --
uiterst opvallend en fascinerend.
Want zoals Bruce Mau ooit zei:
"Wanneer alles is verbonden met al het andere,
dan is, ten goede of ten kwade, alles belangrijk".
Hartelijk bedankt.
(Applaus)