Tip:
Highlight text to annotate it
X
CrashCourse Philosophy wordt mede mogelijk gemaakt door Squarespace.
Squarespave: deel je passie met de wereld.
We hebben een aantal lessen nagedacht over hoe filosofen redeneren.
Nu is het tijd om eens echt aan filosofie te doen.
En één van de belangrijkste kenmerken van filosofisch denken, is dat
je nooit iets voor lief moet nemen.
Je moet altijd bereid zijn te accepteren dat er meer in de wereld is dan je op eerste gezicht ziet.
Want, welke waarheid dan ook die nu overduidelijk lijkt, kan toch niet zo waar blijken te zijn.
Het is een van de vervaarlijkste bezigheden binnen de filosofie; overpeinzen wat echt echt is,
in tegenstelling tot wat je denkt dat echt is, en hoe je kan weten wat het verschil is.
Gelukkig zijn er wat gidsen die je kunnen helpen op je reis, wanneer je de aard van de werkelijkheid verkent.
En weet je wie ons hier echt goed kan helpen? Leonardo DiCaprio.
Ik bedoel, je kan best zeggen dat veel acteurs je naar een andere realiteit kunnen leiden, als ze goed genoeg zijn.
Maar dat is niet wat ik bedoel.
Ik heb het over Inception, die film waarin Leo een dief speelt die ideeeën steelt van
mensen door hun dromen binnen te vallen.
Hartstikke handig als je bijvoorbeeld bedrijfsgeheimen van een CEO wilt stelen, of militaire plannen van een staatshoofd.
Maar na een tijdje wordt het moeilijk voor sommige leden van Leo's team om het verschil te zien
tussen de ene droom en de andere, of om dromen van de realiteit te onderscheiden.
De film wordt bevolkt door mensen die in een droomwereld leven, ervan overtuigd dat ze het echte leven leiden.
Voor hen is droom alles wat er is, het is hun realiteit geworden.
Maar bezien vanuit degenen buiten de droom, die hun slapende lichamen zien,
is de realiteit die ze najagen gewoonweg vals.
Het is een gaaf gegeven voor een film. Ik heb het nog niet voor je verpest, je kan er nog steeds naar kijken.
Feit is, hetzelfde concept gaat al duizenden jaren mee.
De basisvraag die Inception stelt, werkt filosofen al op de zenuwen sinds
het begin van de Westerse filosofie.
Is het mogelijk dat mijn huidige realiteit helemaal niet echt is?
Voordat Leonardo DiCaprio deze vraag met ons doornam, hadden we Plato.
[Muziek]
Zo'n 2400 jaar terug schreef Plato zijn beroemde boek, De Republiek, waarin hij beschrijft -
waarschijnlijk beter dan wie ook ervoor of sindsdien - wat de aard van de werkelijkheid is.
Hij doet dat door een verhaal te vertellen over gevangenen die vanaf hun geboorte vastgeketend zijn in een donkere grot, uitkijkend op een lege muur.
Allerlei mensen en objecten bewegen achter de gevangenen langs, en een vuur werpt de schaduwen
van deze dingen op de muur voor de gevangenen.
Deze schaduwbeelden zijn het enige wat de gevangenen ooit zien, en zij begrijpen de schaduwen als werkelijkheid.
Nou wacht even, en stel je voor hoe je wereldbeeld zou zijn, als het enige
dat je ooit gezien hebt schaduwen zijn. Je zou niet weten dat er nog meer zou zijn.
3D zou niet eens in je opkomen.
De gevangenen brengen hun hele leven door in deze schaduw-realiteit, tot op een dag een van hen
ontsnapt uit zijn boeien, en naar het daglicht kruipt.
Na een heel leven in vuurverlichte duisternis, wordt de man aanvankelijk door de zon verblind.
Maar na verloop van tijd begint hij te zien dat de zaken buiten de grot veel echter zijn dan de schaduwbeelden
die hij eerst voor de werkelijkheid aanzag.
Ze hebben meer substantie. Ze bezetten een extra dimensie.
Bedenk eens hoe dat zou voelen. Om je ineens te bedenken dat alles wat je geloofde,
een paar minuten geleden, schimmen blijken te zijn van de werkelijkheid.
Dit gebeurt met veel van de figuren die de wereld van Inception bewonen.
Op het moment dat ze beseffen dat er meerdere lagen realiteit kunnen zijn, kijken ze nooit meer op dezelfde manier naar de wereld om hen heen.
En voor velen van hun, wordt die ervaring bedwelmend.
Dit is ook wat er met Plato's ontsnapte gevangene gebeurt.
Hij gaat terug de grot in, om zijn vrienden het opwindende nieuws over wat hij heeft gevonden te vertellen.
Maar het gesprek loopt anders dan gedacht.
Hij verwacht dat ze versteld staan door zijn ontdekking, hij bedenkt dat ze wel net zo gretig met hem mee willen gaan,
als hij ongedurig is om te terug te keren.
Maar ze denken allemaal dat hij gek is. Wat hen betreft, zit hij te dazen over
een of andere hogere werkelijkheid die ze nog nooit hebben gezien, of gehoord, of waar ze enig bewijs voor hebben.
Om het nog erger te maken, terugkomen in de grot, nadat hij in het zonlicht geweest is,
verblindt de man opnieuw tijdelijk.
Dus, vanuit zijn vrienden bezien, heeft de reis naar de buitenwereld hem geschaad,
want hij kan nu zelfs de schaduwem, die ooit zijn hele wereld waren, niet eens meer zien.
Nou, je hoeft geen Plato of Christopher Nolan te zijn, om zoiets te bedenken.
Sterker, je hebt misschien al eens een aangelengde versie van deze realiteits-schok meegemaakt.
Bijvoorbeeld: herinner je je je eerste teddybeer nog?
Die beer was, filosofisch gesproken, je enige contact met
het concept beer, en je enige manier om het te begrijpen.
Dan ga je op een dag naar de dierentuin, of een wildpark, of een nationaal park, en je ziet een echte beer.
En plotseling besef je dat je eerdere begrip van 'beer' er flink naast zat.
Beren hebben geen knopen als ogen en glimlachjes van garen. Ze zijn niet zacht, je kan er niet mee knuffelen.
De beer met wie je je eerste levensjaren hebt geknuffeld, was gewoon een schimmige imitatie
van de realiteit van het 'beer-schap'.
Kijk nu eens naar dit iets volwassener voorbeeld:
Misschien was je de eerste uit je twintigers-groep die ontdekte wat het wonder
van romantische aantrekkingskracht is. Je voelde misschien alsof je ogen geopend werden naar een nieuwe wereld,
waar je vrienden nog steeds blind voor waren.
En toen je probeerde uit te leggen wat je was overkomen? En hoe je je voelde?
Ze dachten waarschijnlijk dat je gek was. En dat gevoel was waarschijnlijk wederzijds.
En dit is wat onze arme protagonist meemaakt als hij terugkeert in de grot.
Waarom vertelt Plato ons dit verhaal?
Het gaat niet alleen om kleine aha-momenten, zoals toen we ontdekten dat beren en jongens
niet waren wat we ooit dachten dat ze waren. Het is meer dan dat.
Plato wil dat we zien dat we, op dit moment, gevangenen in een grot zijn.
Alles in onze wereld is eigenlijk slechts een schaduw van een hogere werkelijkheid.
Net zoals de man uit het verhaal schaduwen ooit voor echte dingen aanzag, zijn wij nu
gevangenen in een grot voor onszelf.
Maar in plaats van de schaduwen aan te zien voor de objecten uit de gewone wereld, is onze
vergissing te denken dat de materiële objecten uit de gewone wereled, de allerechtste dingen zijn.
In feite, zegt Plato, is de fysieke wereld die we als echtst beschouwen, eigenlijk slechts een schaduw van een hogere waarheid.
Als dit je verbaast, bedenk dan hoeveel overtuigingen ooit als absolute feiten werden aangenomen
alleen maar om later compleet verkeerd blijken te zijn.
De vorm van de aarde. De gedachte dat de aarde het centrum van het universum is.
De overtuiging dat heroïne, en tabak, en lobotomie, goed zouden zijn voor mensen.
Die zogenaamde feiten blijken ver van de waarheid te liggen.
Er zit dus een hoop verpakt in dit verhaaltje.
Plato spoort je aan er rekening mee te houden dat wereld niet is zoals ze lijkt.
En hij maakt een statement over filosofie. Filosoferen is moeilijk.
Accepteren dat veel van wat je altijd geloofde misschien vals is, kan je ongemakkelijk maken.
Je voelt je wellicht tijdelijk verblind.
Je leert misschien precies genoeg om te weten dat je oude overtuigingen niet betrouwbaar zijn, maar je
weet ook nog niet genoeg om je op je gemak te voelen met deze nieuwe ideeën.
Daarbij, je oude vrienden, die niet met je meereizen, kunnen denken dat je je verstand verloren hebt.
Of ze zien je als een arrogante, omhooggevallen zak die denkt dat 'ie alle antwoorden heeft.
Maar filosofie is ook gaaf.
Want, als je eenmaal door de groeipijnen heen bent, zie je zaken op een nieuwe manier,
en je doorziet zaken die je eerst voor de gek hielden.
En dat brengt ons op een andere puzzel. Beschouw dit betoog:
Geen kat heeft 2 staarten. Elke kat heeft een staart meer dan geen kat. Dus, elke kat heeft 3 staarten.
Nu denk je misschien: dat is gewoon fout. Dat is niet echt een puzzel.
Ik bedoel, de premissen klinken degelijk. Maar de conclusie is...wat!?
Deze puzzel maakt misbruik van een rariteit in de taal die we gebruiken om bepaalde ideeën te onderscheiden.
In het bijzonder het idee van niets, afwezigheid, of ledigheid.
In premis 1, verwijst 'geen kat' naar een afwezigheid van katten.
Denk aan dingen met 2 staarten, en geen van de dingen waar je aan denkt is een kat.
Omdat je waarschijnlijk niet eens iets kan bedenken met 2 staarten.
Maar in premis 2, misleidt de taal ons te denken dat 'geen-kat' een bestaand iets is,
in plaats van de afwezigheid van iets. De manier waarop het gezegd wordt, zou 'geen-kat'
dat mysterieuze wezen kunnen zijn met 2 staarten.
Dit leidt ons tot de conclusie dat, als de geen-kat 2 staarten heeft, en elke kat heeft
een staart meer dan die, dan moet elke kat 3 staarten hebben. En dat klopt gewoon niet.
En het duurt even voor we de bron van onze verwarring begrijpen.
De conclusie is fout, omdat het de afwezigheid van iets aanziet voor de aanwezigheid van iets.
Maar toch klinkt het redelijk, op een zeker niveau, omdat de taal ons misleid heeft om een werkelijkheid
te beschouwen waar een wezen genaamd geen-kat, met 2 staarten, echt een ding is.
Puzzels als deze kraken is als een knopje omzetten - eerst ben je verward,
en daarna lijkt de bron van de verwarring duidelijk.
Je hoeft alleen maar uit te zoeken wat echt echt is.
En Plato denkt dat filosofie ook zo is, van het duister naar het licht gaan
is verwarrend en lonend.
Het is alleen wel wat jammer in dit geval. Want, een kat met 3 staarten? Dat zou ik
graag willen zien. Hoewel, om eerlijk te zijn, ik zou het waarschijnlijk leuk vinden om naar welke kat dan ook te kijken.
En hiermee breien we een einde aan deze aflevering van CrashCourse Philosophy. Vandaag hebben we geleerd
over Plato's beroemde Grot-mythe, we hebben de verhouding tussen verschijning en realiteit bevraagd,
en we spraken over het proces van filosofiche ontdekking.
Volgende keer duiken we nog dieper in het gat van schaduw en ongeloof -
alles in de hoop om eventueel in het licht uit te komen.
Deze aflevering wordt mede mogelijk gemaakt door Squarespace. Squarespace helpt bij het bouwen van websites, blogs
of online winkels voor jou en je ideeën. Websites zien er professioneel ontworpen uit, los van
je eigen kunnen, coderen is niet nodig. Probeer Squarespace op squarepace.com/crashcourse voor een speciaal aanbod.
CrashCourse Philosophy wordt geproduceerd in samenwerking met PBS Digital Studios. Je kan naar hun
kanaal gaan om geweldige programma's als Shank FX, Gross Science en PBS Games Show te zien.
Deze aflevering van CrashCourse is gefilmd in de Doctor Cheryl C. Kinney Crash Course Studio
met hulp van al deze fantastische mensen en ons grafisch team is Thought Cafe.