Tip:
Highlight text to annotate it
X
Scherp zicht
Groter is beter - althans als het gaat om telescoopspiegels.
Maar grote spiegels moeten dik zijn, zodat ze niet vervormen onder hun eigen gewicht.
En echt grote spiegels vervormen sowieso, hoe dik en zwaar ze ook zijn.
De oplossing? Dunne, lichtgewicht spiegels - en een truc die actieve optiek wordt genoemd.
ESO pionierde met deze technologie aan het eind van de jaren '80,
met de New Technology Telescope.
En dit is de huidige stand van zaken.
De spiegels van de Very Large Telescope - de VLT - zijn 8,2 meter in doorsnee...
...maar slechts 20 centimeter dik.
En dit is magisch:
een computer-gecontroleerd systeem zorgt ervoor
dat de spiegel altijd zijn gewenste vorm behoudt, met nanometer-precisie.
De VLT is het vlaggenschip van ESO.
Vier identieke telescopen bundelen hun krachten op de top van Cerro Paranal in Noord-Chili.
Gebouwd aan het eind van de jaren '90,
stelden ze astronomen de best beschikbare technologie ter beschikking.
ESO creëerde een astronomen-paradijs midden in de Atacama-woestijn.
Wetenschappers verblijven in La Residencia,
een gastenverblijf dat deels ligt begraven onder de grond
van een van de droogste plekken op aarde.
Maar binnen zijn weelderige palmbomen, een zwembad, en.... heerlijke Chileense zoetigheden.
Natuurlijk
is het zwembad niet het meest bijzondere van de Very Large Telescope,
maar zijn ongeëvenaarde blik op het heelal.
Zonder dunne spiegels en adaptieve optiek, zou de VLT niet kunnen bestaan.
Maar er is meer.
Sterren lijken wazig, zelfs wanneer ze worden geobserveerd met de beste en grootste telescopen.
De reden daarvoor? De aardse dampkring vervormt de beelden.
De tweede truc is: adaptieve optiek.
Op Paranal worden laserstralen gebruikt om kunst-sterren te maken aan de hemel.
Sensoren gebruiken deze kunststerren om de atmosferische verstoringen te meten.
Honderden keren per seconde
wordt het beeld gecorrigeerd door computergestuurde vervormbare spiegels.
En het effect? Alsof de turbulente atmosfeer er niet meer is.
Kijk eens naar het verschil!
De Melkweg is een gigantisch spiraalstelsel.
En in de kern - 27.000 lichtjaar ver -
ligt een mysterie dat ESO's Very Large Telescope heeft helpen te ontrafelen.
Zware stofwolken ontnemen ons het zicht op het centrum van de Melkweg.
Maar gevoelige infrarood-camera's kunnen door het stof heen kijken
en laten zien wat erachter ligt.
Geholpen door adaptieve optiek laten ze dozijnen rode reuzensterren zien
En door de jaren heen zien we de sterren bewegen!
Ze beschrijven een baan rond een onzichtbaar object in het centrum van de Melkweg.
Afgaand op de beweging van de sterren, moet het onzichtbare object extreem zwaar zijn.
Een monsterachtig zwart gat, 4,3 miljoen keer zo zwaar als onze zon.
Astronomen hebben zelf energierijke vlammen gezien van gaswolken
die in het zwarte gat vielen.
Allemaal te zien dankzij de kracht van adaptieve optiek.
Dus dunne spiegels en actieve optiek maken het mogelijk gigantische telescopen te bouwen.
En adaptieve optiek rekent af met de astmosferische verstoringen,
waardoor we extreem scherpe beelden krijgen.
Maar de trukendoos is nog niet leeg.
Er is een derde truc. En die heet interferometrie.
De VLT bestaat uit vier telescopen.
Samen kunnen ze opereren als een virtuele telescoop met een doorsnede van 130 meter.
Het licht van de individuele telescopen wordt door vacuümtunnels geleid
en samengebracht in een ondergronds laboratorium.
Hier worden lichtgolven samengebracht met behulp van lasertechnologie en zogeheten 'delay lines'.
Het nettoresultaat is het lichtverzamelend vermogen van vier 8,2-meter spiegels,
en het precisie-oog van een denkbeeldige telescoop zo groot als 50 tennisvelden.
Vier hulp-telescopen geven het netwerk meer flexibiliteit.
Ze lijken klein vergeleken met de vier reuzen.
Maar ze hebben alle een spiegel van 1,8 meter middellijn.
Dat is altijd nog groter dan de grootste telescoop van een eeuw geleden!
Optische interferometrie is wonderlijk.
Sterren-magie in de woestijn.
En de resultaten zijn indrukwekkend.
De Very Large Telescope Interferometer onthult 50 keer meer detail
dan de Hubble Ruimtetelescoop.
Kijk bijvoorbeeld naar deze close-up van een vampier-dubbelster.
De ene ster steelt materiaal van zijn begeleider.
Onregelmatige pufjes sterrenstof zijn ontdekt rond Betelgeuze --
Een reuzenster die als supernova gaat ontploffen.
In de stofschijven rond pasgeboren sterren, hebben astronomen ...
... het ruwe materiaal gevonden van toekomstige aardachtige werelden.
De Very Large Telescope is het scherpste oog op de hemel.
Maar astronomen hebben ook andere middelen om hun horizon te verbreden
en hun blik te verruimen.
Op de Europese Zuidelijke Sterrenwacht
hebben ze het heelal in een compleet nieuw licht leren zien.