Tip:
Highlight text to annotate it
X
Ik herinner me het volgende van de film:
nacht, water en lichtbollen.
Maar er zitten ook elementen in die lijken op Godards politieke films...
van rond 1970.
Je hebt een Aziatische vrouw die misbruikt wordt...
door een overspannen Europeaan, gekleed in het wit.
In een tropenpak. - Inderdaad.
Dat kan best.
Godard is geen held van me. Ik was te jong om een fan van hem te worden.
Ik ben niet zo weg van z'n films.
Jørgen Leth is geheel in de ban van Godard.
Je kunt de film politiek interpreteren.
We hadden er geen politieke bedoelingen mee.
Hij heeft een tropenpak aan omdat hij net uit Caïro komt.
Hij moet heel haastig naar Europa zijn vertrokken...
omdat hij geen tijd heeft gehad iets geschikters aan te trekken.
Al die visuele middelen en effecten...
zijn dus eigenlijk een soort psychologie.
De acteurs hoefden er niets mee te doen.
Zo zijn ergens deuren dicht, ten/vijl de gordijnen naar buiten waaien.
Dat is een psychologische hint: het sluiten van deuren is zo belangrijk...
dat het niet uitmaakt of de gordijnen aan de buitenkant hangen.
Het worden symbolen, die in zekere zin...
de psychologie invullen die het verhaal en de personages missen.
'Symbolen' is een goed woord. - Inderdaad.
Maar we hadden geen symbolen in die scène gepland.
Ik heb niet echt nagedacht over onze aanpak.
Het was voor ons volkomen duidelijk wanneer iets te veel was...
en waar het naartoe moest.
Een symbool is mythologisch, maar soms slechts eenduidig op te vatten.
Dat klopt, maar tegelijkertijd had ik...
en heb ik nog steeds, een duidelijk gevoel over hoe het moet worden.
Het kan zo mythologisch worden dat het niet meer aan te zien is.
We willen dingen niet als symbolen zien.
Het mochten geen symbolen zijn waarmee we leken te zeggen:
Dit beeld moet zus en zo worden ge'l'nterpreteerd.
We twijfelden gewoon niet aan wat er wel en niet in moest.
We hadden zomaar... Hoe heette hij ook alweer?
Beineix, toch?
Hij deed iets met iemand in een badkuip.
Het was een beroemde film. Ik vond hem vreselijk.
Hij was te geraffineerd. We wilden elk raffinement vermijden.
De Franse regisseurs van de jaren '80, zoals Beineix, Carax...
maakten van die heel gladde films.
We waren fel tegen dat gladde werk. We wilden het beslist vermijden.
Misschien is dat niet geheel gelukt.
Maar we probeerden de kleuren op verschillende manieren te bewerken.
Drie jaar later maakte je Epidemic...
die een heel andere film is.
Het beeld is sterk gestileerd en hij speelt op twee niveaus.
Zo zijn er de twee jonge mannen die fondsen voor een film wen/en.
Ze staan onder druk, want de filmconsultant, Claes Kastholm...
komt eten, gekleed in z'n eeuwige windjack.
Het is op zich een kleine film, die echter grote ideeën vertolkt.
Er zitten fragmenten in die film...
We hadden er erg weinig geld voor.
Tomas Gíslason, Tom en ik waren destijds uit elkaar gegaan.
We waren net een popgroep, die uit elkaar gaat...
als ze niet meer samen kunnen spelen.
Om allerlei redenen. lk weet het niet meer.
Er was wel wat jaloezie in het spel.
We waren nog heel jong en hadden samen die films gemaakt.
In ieder geval gingen Niels en ik door.
Tomas en Tom wilden niet meedoen met Epidemic.
Ze wilden er niks mee te maken hebben.
Ik heb zelf gefilmd, op de 35mm- beelden van Henning Bendtsen na.
Ik vond dat een verdomd mythologische verbintenis...
om het zo maar eens te zeggen.
We hebben hem heel snel gemaakt...
omdat we een ander project hadden, dat Claes moest financieren.
Zoals ik al vaak heb verteld, maakten we een afspraak.
We hadden 9 miljoen voor de andere film nodig. We kregen maar 5.
Dan maken we er twee, zei ik. Een voor 9 en een voor 1 miljoen.
Alleen de eerste is voltooid. Toen was het: exit Claes Kastholm.
Maar hij was een bedrieger. Hij zal er niet rouwig om zijn geweest.
Misschien is het goed dat die andere film er nooit is gekomen.
Het was moeilijk om deze te maken met zo'n klein budget.
Uiteindelijk droegen Niels en ik alle apparatuur zelf.
Het leverde wel iets op: vreemde interviews op het Nationaal Archief.
Je moest gewoon de ideeën gebruiken die je had.
Maar de film is nooit populair geworden.
Vooral niet in Cannes, waar hij als een bewijs werd gezien...
dat The Element of Crime iets eenmaligs was.
Maar vergeleken bij The Element of Crime...
vond ik Epidemic veel begrijpelijker en simpeler.
Als je iets over 'van z'n tijd' kunt zeggen, dan is dat het wel.
En hij is ook best grappig.
Dat was ook de bedoeling.
Ons stond een poster in de stijl van de Deense komedie voor ogen.
Niels en ik lieten enorme hoofden uit een Volkswagen steken.
Maar het was nooit echt...
Kortom: het was een flop, commercieel gezien.
Dat kan ik wel zeggen. Ik geloof dat 356 mensen de film hebben gezien.
Dat is niet veel. - Bepaald niet.
M'n favoriete scène is die waarin je een tube tandpasta uit elkaar haalt...
om te zien hoe de strepen worden gevormd. Die is tijdloos.
Die kwam voort uit nieuwsgierigheid. We deden het voor het eerst.
We voerden de ontleding uit op een Duitse hotelkamer.
De scènes met jou als de idealistische dokter...
die per helikopter wordt ingevlogen...
waren die ooit bedoeld om uitgebreid te worden tot een film?
Nee. - Het waren fragmenten.
We hadden er vermoedelijk een systeem voor.
Zoals Claes zei: Pathetisch, op z'n best.
Hij was heel grappig.. Hij was moeilijk over te halen.
Hij was *** om het te doen. De schoft.
Hij gedroeg zich altijd zo arrogant.
En dat is hij nog steeds. Wat doet hij nu?
Hij heeft een hoge functie in de Deense raad voor de kunst.
Je meent het.
Dat krijg je als je op de sofa schijt. Dan kom je er uiteindelijk op terecht.
Het is altijd een heel positief verhaal geweest, vanuit Claes gezien.
Het gedenkvvaardigste is het windjack.
Dat droeg hij veel.
Het is een film met veel verschillende stemmingen en sferen.
Hij gaat van een licht en klein naar een groot en somber perspectief.
Dan heb je nog de hypnosescène, die heel eng wordt...
en David Lynch-achtig.
Zei jij niet dat David Lynch te laat is gekomen?
Het probleem met David Lynch...
Ik heb Mulholland Drive gezien en die vond ik heel goed.
Verder heb ik niet echt... Ik was gek op Twin Peaks.
Dat had The Kingdom tot gevolg.
Maar verder zijn z'n films naar mijn smaak iets te glad.
Dat is een kwestie van smaak, want in werkelijkheid...
volgden we op een gegeven moment hetzelfde spoor.
Maar het was voor mij iets te glad en te...
Ik hield niet zo van die films. Maar deze vond ik goed.
Het is verfrissend vergeleken bij... Ik zie weinig nieuwe films.
Maar ik heb wel een idee van wat er zoal is.
Zoals je al zei, was dat de inspiratie voor The Kingdom.
De scènes uit het Nationaal Archief verwijzen ook naar The Kingdom.
Er is wat...
De scènes met Olaf Ussing, Ole Ernst en lb Hansen...
die allemaal Engels moesten spreken. Bizar, maar het was nu eenmaal zo.
Er is een lang verhaal over hoe de dokters de macht overnemen.
De gynaecoloog wordt minister van Verkeer, geloof ik.
Als je de trilogie bekijkt, beschouw je Epidemic dan...
meer als een intermezzo tussen twee grote films...
dan als een volwaardige opvolger?
Ik moet hem wel als een volwaardige opvolger zien, aangezien die film...
Kunnen we hem niet 'een dropje in de gemengde drop' noemen?
Ik ben nogal gesteld op Epidemic.
Voor mij is het een soort film voor het hele gezin.
Hij was heel raar en gemaakt op manieren die...
The Element of Crime en Europa waren heel zuivere films...
in die zin dat we ze gepland hadden en vervolgens probeerden...
zo veel mogelijk vast te houden aan dat plan.
Epidemic is veel losser.
Er zitten veel dingen in die niet goed zijn.
Hij moest gewoon gemaakt worden, dus maakten we hem.
Het duurste van die hele film was het logootje in de hoek.
Dat was krankzinnig duur. - Het is het enige wat kleur heeft.
Ja, toen konden we schrijven dat het een kleurenfilm was.
Er gingen weer drie jaar voorbij, en toen kwam Europa uit.
Hij was strak gepland, zoals je al zei. Dat is duidelijk.
Hij heeft verscheidene lagen. Dat vergt veel planning.
Zeg dat wel. We hadden een gigantisch storyboard.
Ik weet nog dat die Franse regisseur...
met wie Jean-Marc had gewerkt aan The Big Blue...
Hoe heet hij ook alweer? - Luc Besson.
Hij kwam naar de opnamen kijken en schrok toen hij zag...
dat iedereen zo'n dik storyboard had.
Zijn storyboards waren altijd topgeheim.
Bij ons kon iedereen het zien. Het had een aantal lagen...
omdat we veel achtergrondprojectie en dergelijke gebruikten.
Het was heel ingewikkeld en het storyboard was gedetailleerd.
Ik weet niet of het nog bestaat. Sommige tekeningen wel.
De film voert terug naar het grote litteken van de twintigste eeuw.
Niet alleen naar WO ll, maar naar de holocaust zelf.
Waarom was dat belangrijk? Waarom deed je dat toen?
Waarom was het belangrijk om die film te maken?
Ik weet niet of het belangrijk was, maar het trok me aan.
En waarom was dat zo?
We zijn overladen met informatie over de oorlog.
Die is nu wat anders van aard, omdat er meer tijd is verstreken.
Maar onze generatie is gebombardeerd met...
Het staat wel vast dat Duitsland een schurkenstaat was.
Dat kregen we keer op keer te horen. En het is vast waar.
Maar veel andere landen waren dat ook.
Het was allemaal zo eenzijdig.
Later begonnen we de zaak van andere kanten te bekijken.
Bijvoorbeeld hoe vreselijk de Denen krijgsgevangenen behandelden.
Aan die dingen wordt nu aandacht besteed.
Maar toen wij jong waren, vroeg niemand zich af...
hoe films over de oorlog eruit moesten zien.
Dus...
Of het materiaal belangrijk was, omdat er zo veel fetisjen in waren...
rond het hele Duitse gebeuren en het ontwerp en dergelijke...
Het trok me allemaal aan, net zoals in The Element of Crime.
Alleen werd het nu concreter.
Zoals ik het me herinner, is het de koudste film die ik heb gemaakt.
Hij was buitengewoon technisch.
Hij is een beetje glad.
Dat is opnieuw een kwestie van smaak.
Wat dat gladde betreft, ben ik zo ver mogelijk gegaan.
Het ging ook om kleuren. We gebruikten er maar weinig.
We hadden hier en daar een paar gekleurde lagen.
Inderdaad, hij was een beetje glad. Misschien iets te glad.
Maar tegelijkertijd had hij... Hij had veel baat...
bij al het materiaal dat we in Polen opnamen.
Dat was echt verdomd mythologisch.
Maar een aantal van Bahs' vaste elementen weerspraken dat...
hoewel we veel gebruik hebben gemaakt van patinering.
Hij deed dingen graag op de ouden/vetse manier.
Hij ontwierp graag een mooie trap of een mooi gebouw.
En hij was zeer geïnteresseerd in architectuur.
Het ziet er mooi uit.
Maar soms is het iets te glad.
Daar heb je wel gelijk in. - Ik bedoelde niet...
Ik begrijp wat je bedoelt. Ik ben het er wel mee eens.
Een film die veel te glad is geworden, was Medea.
Je hebt die tussen Epidemic en Europa gemaakt.
Het was een grote mislukking. Ik heb zo'n rotgevoel over die film.
Het is een soort commerciële gimmick geworden.
Was het geen hommage aan Dreyer? - Ja, maar het was onzin.
Ik had hem nooit moeten maken.
Ik heb hem nadien niet meer gezien. - Ik ook niet.
We wilden hem vernietigen tijdens de postproductie, maar dat lukte niet.
Een van de treffendste scènes in Europa...
is die waarin Jørgen Reenberg in bad zit...
en alles ineens rood wordt.
Er is dan een trackingshot door het huis.
Daar zijn er veel van. We gebruiken die bijna uitsluitend.
We hadden een lange, ingewikkelde shot...
die door het plafond van de badkamer ging. Dat was een foefje.
Dan volgt een trackingshot, die begint bij de modeltrein...
waar ze liggen te vrijen. Daarna valt het treintje...
en gaan we naar buiten door de muur en het dak...
en een treinwagon in en uit. Ernst-Hugo heeft een lange lijn.
Het was leuk om te doen.
Het hoorde bij het grote plan, die trackingshots.
Ik maakte ze met Tomas Gíslason, met wie ik nu weer werk.
Die ruzie van ons viel dus wel mee.
Een van de spectaculairste en krachtigste dingen in de film...
is het aftellen in het begin, door verteller Max von Sydow.
Het werkt hypnotiserend.
Het zuigt ons naar binnen, de trein in.
Het lijkt net een tijdmachine.
Hypnose speelt een rol in alle films van de Europa-trilogie.
Was dat zo gepland?
Hij is onder hypnose in The Element of Crime.
Hij vertelt over z'n tijd in Europa. - Nadat hij is teruggekomen.
Hypnose was ook een element dat me aantrok.
Het is alsof je de grote filmwereld in gaat met een boodschappenmand.
Je stopt een aantal dingen in je mandje en maakt er een film van.
In de film noir komt hypnose ook een aantal keren voor...
naast het geheugen, de onzekerheid en het vage.
Dat gaat allemaal in het mandje.
In Europa lijkt de hypnose goed te gaan...
omdat de stem kalmerend klinkt.
Maar in Epidemic gaat de hypnose verkeerd en wordt het heel eng.
Neem je die dingen serieus? - Reken maar.
Ik geloof heilig in hypnose.
Ik geloof ook dat het kijken naar films in hoge mate...
een vorm van autosuggestie is.
Niemand gelooft echt dat er iets gebeurt op zo'n wand.
Er gebeurt niet echt iets, tot je het publiek ziet.
Daarom vind ik film noir zo'n interessant genre.
Die films hebben altijd een hypnotiserende invloed op me.
Vooral die van Orson Welles.
Deze film was ook sterk door Orson Welles geïnspireerd...
met al z'n verschillende trackingshots en dergelijke.
Hij was ook sterk geïnspireerd...
door Charles Laughtons film... Hoe heette die ook alweer?
The Night of the Hunter. Dat was een geweldige film.
Het was z'n enige film, geloof ik. Heel vreemd.
Hij was misschien te extreem, maar het is een geweldige film.
Hij speelt zich af in het zuiden van Amerika.
Hij is heel anders dan wat je van Laughton zou verwachten.
De hele film is in een studio opgenomen, denk ik. Hij is geweldig.
Europa doet vaak aan Duits expressionisme denken...
vanwege de achtergrondprojecties.
Daarom vervormen we de dingen een klein beetje.
Maar ik zou het beslist geen expressionistische film noemen.
Wat ik nu doe, lijkt daar meer op...
vanwege het theatrale effect in m'n films.
Je speelt een grote rol in Europa. - Ik weet niet waarom.
Dat was de trend. Thomas Vinterberg doet het ook.
Ik ben ermee gestopt. Het is ongelooflijk onaangenaam.
Ik word bloednerveus als ik tussen de acteurs sta.
Heb je meer inzicht gekregen in Europa...
Duitsland en de joden door het maken van Europa?
Nee, en anderen ook niet, denk ik.
Ook al presenteren we een paar interessante feiten in de film.
Neem nou die weervvolven. Daar hebben we research naar gedaan.
En het vreemde verhaal over Coca-Cola...
dat na de oorlog Fanta van Duitsland kocht.
De Duitsers produceerden Fanta die smaakte als cola.
Maar ze durfden geen cola te maken. Bizar.
Dat soort dingen ontdek je tijdens je research.
Maar ik denk niet...
Maar ik heb nooit films gemaakt met het doel mensen iets te leren.
Eerder het tegenovergestelde.
Laat ik het anders vragen: heeft het je kijk op Europa veranderd?
Nee, het heeft m'n stijl van filmen veranderd.
Want deze film was het logische gevolg...
van de gecontroleerde methode, wat mij betrof.
Van daaruit kon ik eigenlijk niks anders doen.
Als we de film hadden gemaakt die we naast Epidemic hadden geschreven...
zou die ook gecontroleerd zijn geweest.
Daarna zou ik niet meer zulke films hebben gemaakt.
Ik weet niet meer wanneer ik The Kingdom heb gemaakt.
Na Europa, dacht ik. - Inderdaad.
Die had een veel lossere vorm.
Ook Epidemic was losser van vorm.
Ik zag echt niet hoe we nog verder konden gaan op het spoor...
van The Element of Crime en Europa.
Dat was niet echt mogelijk. Het was op.
Toen werd de Dogma-theorie uitgebroed en gedefinieerd.
Het was een poging je te ontdoen van de grote technische machine.
Was dat ook een gevolg van het werken aan Europa?
Ja, we probeerden die al een beetje af te schudden...
met Breaking the Waves.
We gingen werken met handheld-camera's.
Maar ik schreef de Dogma-regels voor mezelf...
om een hoop dingen uit te bannen die ik kwijt wilde.
Ben je achteraf gezien tevreden over de Europa-trilogie?
Kijk je nu met plezier naar die films?
Ik weet het niet. Ik ben er soms wel door geïmponeerd:
dat was een verrekt goed idee.
Maar er zijn ook een hoop dingen die ik onacceptabel vind.
Ze zijn gestileerd op een manier die me niet bevalt.
Dialogen en dat soort zaken.
Of ik er graag naar kijk?
Ik bekijk ze niet meer. Het is een andere ervaring.
Je beleeft het maken van de film opnieuw.
Niemand kan z'n eigen films onbevangen bekijken.
Tarkovski zou bij m'n favoriete momenten van hem zeggen:
Waarom hielden we hem niet schuiner, zodat dit niet in beeld kwam?
Hij zou zich ergeren aan kleine dingen...
die wij op onze beurt niet zouden willen missen.
Bij je eigen films let je op de bedoeling die erachter zit.
Je ziet ze niet als films, dus het is moeilijk te zeggen.
Was dat alles?
Nu hebben we zo lang gepraat om ons door de trilogie heen te worstelen.
En je maakt er een eind aan met een handgebaar.
Ik wil best doorgaan.
Ik wil niks meer zeggen.
Het is een filmisch einde, maar dat klopt wel.
Je bent gewend om op een klein stukje krant te werken.
Je hebt het goed gedaan. Het was goed werk. Uitstekend.
Dank je, dat geldt ook voor jou. Het is moeilijk als iemand...
niet wil meewerken en alleen 'ja' of 'nee' zegt.
We werkten geweldig samen. Zo veel had ik niet te zeggen.
Het was in alle opzichten goed.
Ik ga nu tot tien tellen.
Bij tien zul je in Europa zijn.
Ik zeg: één.
En terwijl je je geheel op m'n stem concentreert...
begin je langzaamaan te ontspannen.
Twee. Je handen en vingers...
worden warmer en zwaarder.
Drie. De warmte verspreidt zich door je armen.