Tip:
Highlight text to annotate it
X
Deze afbeelding van de Vitruviusman,
afgeleid van Leonardo's schetsen,
is een van de herkenbaarste symbolen
van de renaissance geworden.
Waarom?
Een eenvoudige pentekening, toch?
Nee ***.
Laten we het eens bekijken als een wiskundig probleem.
Ik weet hoe ik het oppervlak van een cirkel kan berekenen.
Ik neem de waarde van pi
en vermenigvuldig die met het kwadraat van de straal.
Het oppervlak van een vierkant berekenen kan ik ook.
Dat is de lengte in het kwadraat.
Maar hoe maak ik een vierkant met hetzelfde oppervlak als die cirkel?
Dit probleem wordt vaak "kwadratuur van de cirkel" genoemd
en werd reeds in de oudheid geformuleerd.
Zoals zoveel ideeën uit de oudheid
kreeg het nieuw leven tijdens de renaissance.
Het blijkt dat dit probleem onoplosbaar is
vanwege de aard van pi...
maar dat is een ander verhaal.
Leonardo's schets,
die is beïnvloed door de geschriften
van de Romeinse architect Vitruvius,
plaatst een man pal in het midden
van een cirkel en een vierkant.
Vitruvius beweerde dat de navel
het middelpunt is van het lichaam
en dat als je een kompas neemt
en de punt in de navel prikt,
je een perfecte cirkel rond het lichaam kan tekenen.
Daarbij zag Vitruvius
dat armwijdte en lichaamslengte
bijna perfect gelijk zijn bij een mens.
Hierdoor past het lichaam ook perfect in een vierkant.
Leonardo loste met Vitruvius' ideeën
het probleem van de "kwadratuur van de cirkel" op als metafoor:
de mens bepaalde de afmetingen van beide vormen.
Leonardo dacht echter niet alleen aan Vitruvius.
Er was in Italië destijds
een intellectuele beweging,
het neoplatonisme.
Deze beweging nam een oud concept
dat Plato en Aristoteles in de vierde eeuw ontwikkelden:
"De ladder van het leven".
Deze beschrijft het universum als een hiërarchie
die lijkt op een ladder.
Deze begint bovenaan bij God,
vervolgens komen de engelen,
planeten,
sterren,
en alle levensvormen
om te eindigen met demonen en duivels.
In deze filosofische beweging
dacht men eerst dat de mens op deze ladder
exact in het midden stond.
Omdat mensen een sterfelijk lichaam hebben
en een onsterfelijke ziel,
deelden we het universum mooi in tweeën.
Maar rond de tijd dat Leonardo
de Vitruviusman schetste,
kwam de neoplatonist Pico della Mirandola
met een ander idee.
Hij haalde de mens van de ladder
en beweerde dat mensen het unieke vermogen bezitten
om elke gewenste positie in te nemen.
Pico beweerde dat God
nood had aan een wezen
dat zijn mooie en complexe universum kon begrijpen.
Daarom creëerde hij de mens,
die hij middenin het universum plaatste
met het vermogen elke gewenste vorm aan te nemen.
De mens kon volgens Pico
de ladder afdalen om zich als een dier te gedragen
of de ladder beklimmen om zich als een god te gedragen.
Dit is onze keuze.
Kijkend naar de schets
zien we dat door verandering van de houding van de man
hij de onverenigbare vlakken
van cirkel en vierkant kan bestrijken.
Als meetkunde de taal is waarin het universum geschreven is,
dan lijkt deze schets te zeggen
dat we in al zijn elementen kunnen existeren.
De mens kan elke gewenste vorm aannemen
in geometrische zin
en in filosofische zin.
In deze ene schets
verenigde Leonardo
de wiskundige,
godsdienstige,
filosofische,
architectuur
en artistieke vaardigheden van zijn tijd.
Geen wonder dat het zo'n icoon werd voor die hele periode.