Tip:
Highlight text to annotate it
X
Pluto: Wel of geen planeet? Voordat we deze vraag kunnen beantwoorden dienen we
eerst te weten te komen als planeet gerekend mag worden, wat ons terug brengt bij de Oude Grieken die
Mercurius, Venus, Mars, Jupiter, Saturnus, de Maan en de Zon planeten noemden. Als het simpelweg zich bewoog
door de lucht en licht gaf, dan was het een planeet. Dit is echter een slecht gekozen definitie omdat,
1) het de aarde buitensluit van de lijst en 2) het omsluit zeer verschillende dingen
Maar de Grieken konden onmogelijk weten hoe erg de Maan verschilde van Saturnus, daar de beste
technologie die beschikbaar was voor observaties aan het Universum zeer beperkt was.
Het zou nog enkele duizenden jaren duren voordat de nijverige Nederlanders de eerste telescopen zouden maken
en de sterrenkunde veel interessanter zou worden. Astronomen konden nu met vertrouwen
het zonnestelsel herschikken-een elegante wetenschappelijke vooruitgang waar niemand iets tegen zou kunnen
hebben-en haar delen opnieuw classificeren, de Zon en de Maan van de lijst van planeten schrappend en toevoegend
de Aarde. Nu, als het in een baan om de Zon draait, zou het een zijn planeet.
Met het verstrijken van de tijd en het verbeteren van telescopen bracht elke nieuwe eeuw
de ontdekking van een nieuwe planeet met zich mee. Wat ons brengt tot het volgende vertrouwde zonnestelsel:
Negen planeten die in een baan om één ster draaien. Kijkend naar dit model stellen mensen zichzelf de vraag,
'Waarom willen astronomen Pluto wegdoen?' Het probleem is dat afbeelding uit schoolboeken zoals deze
leugens zijn. Hoewel, niet helemaal. Maar ze helpen niet. Ze geven namelijk de impressie dat planeten
van soortgelijke grootte zijn en zich bevinden op gelijke afstanden tot elkaar, de werkelijkheid is anders
Hier, geliefde aardbewoner, is onze thuisplaneet Aarde, en ernaast is Jupiter op de juiste
schaal-behoorlijk groter dan je waarschijnlijk dacht. Als we dit diagram nemen en corrigeren voor de
juiste grootte van de planeten dan ziet het er als volgt uit. Tenzij je deze video in
volledig scherm en HD bekijkt, zou je anders Pluto misschien niet eens kunnen zien.
Dus verschillen in omvang zijn behoorlijk, en Pluto is de veruit kleinste. Maar het is niet alleen klein
voor een planeet, het is ook kleiner dan zeven manen: Triton, Europa, onze eigen Maan, Io, Callisto,
Titan, en Ganymedes. Zelfs als je de correcte relatieve groottes wilt weergeven
zijn de afstanden nog steeds een probleem. Denk erover na, als Jupiter werkelijk zo dichtbij de Aarde was dan zou
het er niet uit zien als een stipje in de nachtelijke hemel maar zou het behoorlijk overweldigend zijn-en dus
moet het erg ver weg zijn, wat het tekenen op schaal nog tot een redelijke uitdaging maakt. Als je met
de lengte van een stuk papier de afstand tussen Mercurius en Pluto weergeeft, dan zou de gigantische
Jupiter de grootte hebben van een stofmijt op die pagina, en Pluto de grootte van een bacterie.
Maar Pluto uitsluiten van de club van planeten enkel omdat de planeet zo klein en zo ver weg is volstaat niet als reden
en zorgt ervoor dat de verdedigers van Pluto ten tonele komen. Om te begrijpen wat Pluto werkelijk is,
dienen we eerst een planeet te bespreken waar je nog nooit van gehoord hebt: Ceres.
Terug in 1801 vonden astronomen een nieuwe planeet in het gigantische gat tussen Mars en Jupiter
-- een kleine planeet was het, maar ze hielden er hoe dan ook van een noemden haar Ceres.
Het jaar daarop vonden astronomen opnieuw een kleine planeet in hetzelfde gebied en noemden deze Pallas.
Een paar jaar later hadden ze een derde gevonden, Juno, en toen, grappig genoeg, een vierde,
Vesta. En gedurende een aantal tientallen jaren leerden kinderen over de 11 planeten van het zonnestelsel.
Echter, astronomen bleven meer en meer van dergelijke objecten vinden en vonden het steeds ongemakkelijker
om ze planeten te noemen omdat ze veel meer op elkaar lijken dan de planeten aan weerskanten,
dus een nieuwe categorie was geboren: planetoïden in de planetoïdengordel -- en deze kleine planeten
werden anders gecategoriseerd wat er voor zorgde dat je nog nooit van ze gehoord hebt. En het was maar goed ook,
aangezien astronomen tot nu toe honderdduizenden planetoïden hebben gevonden, wat wat veel voor een kind zou zijn om
uit het hoofd te leren als ze allemaal nog planeten waren. Terug naar Pluto. Ontdekt in 1930 is het de
de 9e planeet. De eerste schattingen plaatsen Pluto qua grootte naast Neptunus, maar na meer observaties
werd dat teruggebracht, en verder, en verder. Terwijl Pluto slonk begonnen astronomen
andere, en soortgelijke objecten te vinden die in hetzelfde gebied in hun baan wentelden.
Klinkt bekend? Terwijl schoolkinderen de negen planeten uit het hoofd
leerden, voelde Pluto's plaats op de lijst voor sommige astronomen steeds oncomfortabeler aangezien de schattingen
steeds kleiner werden, ze te weten kwamen dat Pluto grotendeels uit ijs bestaat, en ze steeds meer
en meer ijsachtige objecten vonden aan de rand van het zonnestelsel, net zoals Pluto.
Dit probleem kon genegeerd worden zolang als er door niemand een ijsbal groter dan Pluto gevonden werd, wat
precies hetgeen is dat gebeurde in 2006 met de ontdekking van Eris. Nogmaals werd het
zonnestelsel door astronomen heringedeeld en ze groepeerden deze verre objecten, Pluto incluis, in
in een nieuw gebied, de Kuipergordel. En dat is het verhaal van Pluto -- een verkeerd gecategoriseerde
planeet die eindelijk zijn thuis vond -- net zoals Ceres. Maar dit verhaal gaat net zo min
over Pluto als over de dat het woord 'planeet' niet echt hulpvol is.
De eerste vier planeet lijken nauwelijks op de volgende vier, dus het is zelfs een beetje
vreemd om deze acht samen ten nemen wat de reden is dat ze dat vaak niet zijn en gesplitst zijn
in aardse planeten and gasreuzen. En nu we telescopen hebben die waarnemingen kunnen doen
aan planeten rond sterren die niet de onze is, en we interstellaire planeten gevonden hebben die bewegen door de lege ruimte
en bruine dwergen -- objecten die de grens tussen een planeet en een ster doen vervagen -- wordt het woord
planeet er niet duidelijker op. En zo zal met onze steeds grotere kennis van het Universum
de categorie 'planeet' waarschijnlijk blijven evoluëren, of mogelijkerwijs, volledig komen te vervallen.
Maar, op dit moment blijft de beste wijze om
de dingen in ons zonnestelsel in te delen één ster, acht planeten, vier terrestrische, vier
gasreuzen, de planetoïdengordel, en de vergelegen Kuiperbelt, waar Pluto zich bevindt.